Found in translation — aflevering 11

02/07/2024 — Om te vieren dat mijn werk het afgelopen jaar (en ook de komende jaren) in zoveel talen vertaald is, heb ik besloten al mijn vertalers te interviewen. Omdat hun werk al te vaak onderbelicht blijft en zij meestal buiten beeld,  terwijl een boek in het buitenland maar zo goed is als zijn vertaler. Hun métier, koppigheid, taalgevoel, creativiteit en precisie zorgen ervoor dat een boek zijn ziel behoudt, dat het ritme klopt, het proza zingt, de betekenis niet verschuift en de spitsvondigheden niet afvlakken. In het beste geval wordt je boek er zelfs beter van dan het was. Omdat ik zelf ook weleens iets vertaal weet ik het maar al te goed: het is een (vaak onderbetaald) vak dat engelengeduld vraagt, vaak aartsmoeilijk en soms frustrerend is, maar dat ook intense voldoening kan schenken. En dat meer aandacht verdient.

Dus ziehier — een hommage aan de vertaler. In aflevering 11:

Eli Pujovska, die Trofee naar het Macedonisch vertaalde. Het boek verschijnt binnenkort!

13 vrijblijvende vragen

Hoe begin je aan een vertaling?
Naast het volgen van de klassieke vertaalregels, waaronder lezen, het opschrijven van bepaalde mogelijke problemen en oplossingen, analyse, herlezen, controleren … heb ik ook de gewoonte om een ​​interview van de auteur te lezen of te bekijken op elektronische media . Het stelt mij in staat om gebruik te maken van de geest of het karakter van de schrijver die ik als verteller van het verhaal wil overbrengen.

Werk je nauw samen met een auteur, of net niet?
(En waarom? Wat zijn de voor- en nadelen ?)
Soms kom ik een bepaald probleem tegen, een bepaald woord, een bepaalde zin of een mening, een paragraaf waarvoor ik de hulp van de auteur nodig heb, en indien mogelijk maak ik graag gebruik van hun hulp. Maar soms is de tekst zo helder en eenduidig, dat ik zonder problemen verder kan met de vertaling.
Het voordeel van communiceren met de auteur is dat het veel gemakkelijker is om bepaalde oplossingen in de vertaling te bereiken, in tegenstelling tot het oplossen van onduidelijkheden zonder de mogelijkheid om contact op te nemen met de auteur. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de vertaling van klassiekers en het proces is veel langer en moeilijker.

Voor mij voelt vertalen als lezen van binnenuit, waarbij je in het hoofd van de auteur probeert te kijken en dus analytisch naar een tekst kijkt. Kan je nog genieten van het boek als je het vertaalt ? Verandert vertalen je manier van lezen ?
Ik denk dat het veel leuker is als het vertaald is dan wanneer het alleen maar als eindproduct wordt gelezen, want terwijl ik de tekst in de brontaal lees, speelt zich een film voor me af die, dankzij de vaardigheid van de juiste woorden, net zo veel en misschien zelfs spannender kan zijn voor lezers die de actie ook in hun hoofd visualiseren. Dat betekent dat de kwaliteit van de vertaling echt van invloed kan zijn op de manier waarop het verhaal wordt gelezen.

Welk soort werk vertaal je meestal? Welke auteurs vertaal je (graag)?
Hoe kwam mijn tekst bij jou terecht?
Ik vertaal vooral postmodernistische literatuur, maar ook een groot aantal hedendaagse romans.
Met ruim zestig boeken vertaald van het Nederlands naar het Macedonisch heb ik de eer gehad werkelijk meesterlijke romans te mogen vertalen, van auteurs als Louis Couperus, Anton de Kom, Benedictus de Spinoza, Herman Koch, Corinne Duyvis, Geert van Istendael, Cees Nooteboom, Kader Abdolah, Gaea Schoeters en nog veel meer.
Trofee werd mij ter vertaling toegestuurd door de uitgeverij Cudna suma in Macedonië.

Wat vond je fijn aan het vertalen van mijn werk, en wat net lastig ?
Waar lagen de uitdagingen, de moeilijkheden, de kansen? Welke passage heb je vervloekt?
Wat ik het leukst vond aan de vertaling was de levendige beschrijving van de oude wijsheid en kennis die sudderde op het oude continent van Afrika. En het gewicht lag alleen in de verwachting van de voortzetting van het verhaal dat ik aan de lezers zal overbrengen. De passage die ik vervloekte was de beschrijving van de klap op het hoofd van !Nqate met een stok.

Welke moeilijke keuzes kwam je tegen en hoe ga je daarmee om?
Primeert voor jou ritme en kleur of precisie en betekenis?
Zoals ik al eerder zei, denk ik dat ik met dit werk met succes in de huid van de auteur ben gekropen en dat de tekst eenvoudigweg zonder obstakels van begin tot eind vloeide. Ik denk dat ze absoluut verwant zijn, maar als ik zou moeten kiezen, zijn het het ritme en de kleur die de precisie bepalen en er een bepaalde betekenis aan geven.

Is vertalen een kunst (en een kwestie van inspiratie) of toch eerder een vak (en dus métier)?
Vertalen is een vaardigheid die met hard werken een kunst wordt.

Waarom ben je literair vertaler geworden? Wat zijn de kwaliteiten van een goede literaire vertaler?
Ik heb de keuze gemaakt voor mijn beroep als literair vertaler na de debuutvertaling van een boek van Anne Provoost – “De roos en het zwijn” waarvoor ik een prijs ontving voor de beste vertaling van het jaar.

I’ll answer this on English.
In order to capture the voice of the author who writes in one language and transfer it to another, while leaving an almost invisible trace of the transfer itself, i.e. to create the same content in an almost different form, you need: curiosity, methodicality, rationality, analytics, logic, creativity, intuition, articulate and expressive feelings, empathy, flexibility, knowledge, commitment, care and tact. And, perhaps most of all, it requires love and respect for one’s work, valuing the translation according to its own merits or shortcomings, creating a quality translation that can be proudly compared to the original. At its best, it allows for the emergence of an entirely new literary work, at once dependent and independent of that which inspired it – a work that neither subserviently follows the original nor competes with it, but rather adds intrinsic value and originality that pays homage to the source text. through a dynamic process, through a privileged form of reading that can illuminate the original and transfer its energy to a new context.

Eli Pujovska, geboren in 1971, is een professionele vertaler van literaire werken uit de Nederlandse en Vlaamse taal met meer dan zestig werken vertaald in de Macedonische taal en redacteur van Uitgeverij ANKH, met meer dan vijftien jaar professionele ervaring als geaccrediteerd vertaler bij de Nederlandse literaire stichting Nederlands Letterenfonds. Winnaar van de Gouden Veer Award voor de beste vertaling van het jaar voor het boek De roos en het zwijn van Anne Provoost – een werk geïnspireerd op de originele 16e-eeuwse versie van Gianfresco Strapparola’s Belle en het Beest, gebaseerd op een boek van de Franse auteur Jean-Marie Leprince de Beaumont, gepubliceerd in 1756. Lid van de BAVILON-commissie – prijs voor de beste jonge vertaler (2018). Evenals deelnemer aan een groot aantal literaire vertaalprojecten uitgevoerd met steun van het Creative Europe-programma van de Europese Unie.