Annelies Van Parys over Het Oneindige Verhaal van Michaël Ende

DSL – 13/4/2012

‘Ik heb geen idee of Het Oneindige Verhaal een kinderboek is of iets voor volwassenen; het kan op elke leeftijd iets anders betekenen. Zelf vind ik er in elk geval elke keer iets anders in. Dat heb ik nodig, anders ga ik mij vervelen. Niet alleen in een boek, ook in het leven.’

‘Boven alles is het een appèl aan de fantasie, alleen al daarom zou iedereen het moeten lezen. Want als ik de nieuwe generatie kinderen zie opgroeien achter een computerscherm, van het een naar het ander klikkend, ben ik bang dat ze vergeten hoe ze zelf een verhaal moeten vertellen.’
‘Het Oneindige Verhaal heeft met vanaf de eerste pagina helemaal meegesleurd. Misschien omdat het me doet denken aan mijn lievelingsboek van vroeger, De Gebroeders Leeuwenhart. Dat gaat ook over een mensenkind dat in een fantasiewereld terechtkomt. Ik was als kind ook zo’n dromer.’

DEMIURG
‘Ik herken veel van Bastiaan bij mezelf; de onzekerheid van kinderen die niet binnen de lijntjes passen, het gevoel alleen te staan. Ik was zeer introvert en als kind is dat heel vervelend, net zoals het voor Bastiaan vervelend is dat hij dik en onhandig is.’
‘Tegelijkertijd is hij echt een demiurg die zijn eigen wereld creëert; dat doe je ook als componist. Maar met elke wens die hij doet, vergeet hij –letterlijk- meer en meer waar hij vandaan komt, en wie hij werkelijk is. Die hoogmoed is eigen aan macht; die moraal die in het boek zit, dat je jezelf moet blijven, altijd, vind ik mooi.’
‘Zoals alle onzekere mensen is Bastiaan op zoek naar bewondering en respect, hij heeft heel veel schouderklopjes nodig. Dat maakt hem misschien niet sympathiek, maar wel heel menselijk. Bovendien… sympathieke personages en halve heiligen interesseren me niet.’
‘Trouwens: stel dat je plots in alles goed zou zijn, wiens hoofd zou dan niet op hol slaan? Dat raakt me ook als kunstenaar, want hoeveel je ook creëert, denk nooit dat je god bent. Hoe zeer je ego ook gestreeld wordt door mensen die je werk goed vinden. Bovendien: als je overal goed in bent, slaat de verveling toe. Voor wie al zijn wensen vervuld krijgt, wordt de wereld heel gauw saai. Zoals voor Bastiaan.’

ZEN
‘Het mooiste personage is de Kleine Keizerin van de Ivoren toren. Omdat ze alles neemt zoals het is, nooit oordeelt en niets veroordeelt. Nochtans is zij is de machtigste vrouw van heel Fantasia, die alles zou kunnen veranderen. Maar ze doet het niet omdat alles, goed of slecht, zijn waarde heeft. Dat vind ik een prachtig idee, heel zen ook.’
‘In klassieke sprookjes is de wereld te vaak ingedeeld in goed en kwaad; hier verliest de held zijn hoofd en holt hij gewoon blind zijn verlangens achterna. Maar de christelijke gedachte dat hij daarvoor moet boeten of branden in de hel, ontbreekt. Bastiaan maakt massa’s fouten, en toch grijpt de Kleine Keizerin niet in. Dat impliceert heel veel vertrouwen. Dat de ander wel zelf uit zijn fouten zal leren, dat alles uiteindelijk goedkomt. Precies daardoor kan Bastiaan verder groeien.’
‘Want Bastiaan is bezig met het Grote Zoeken: hij probeert te ontdekken wat hij echt wil. Ook dat is herkenbaar: wat wil je zeggen als kunstenaar? Inspiratie is net zo oneindig als fantasie, maar je moet er op de goeie manier mee omgaan. Denken dat je er bent, is gevaarlijk. Bovendien mag je je creativiteit ook niet gebruiken om erkenning te krijgen, dat mag niet het doel zijn. Dan verdwijnt de imperatief, je creëert niet meer uit noodzaak, maar alleen voor het applaus. Dat zie je bij veel artiesten die niet meer uit de media zijn weg te slaan; dan gaat het helemaal niet meer over wat ze als kunstenaar te vertellen hebben.’

HET NIETS
‘Het Niets, het gevaar dat Fantasia bedreigt, is een gebrek aan verbeelding. Het komt uit de mensenwereld en valt de sprookjeswereld aan. Dat opdrogen van de creativiteit komt door een gebrek aan tijd, denk ik. Alles moet steeds sneller, terwijl je als kunstenaar tijd nodig hebt om dingen te maken, heel veel tijd. Creativiteit is van nature traag, net zoals boeken. En alle trage media zijn tegenwoordig een beetje in de verdrukking.’
‘Doe wat je wilt, staat er op de kaft. Gelukkig staat het achteraan, zodat je weet dat het niet betekent “doe maar op, alles wat je wil”, maar “doe wat je wezenlijk wil doen.” Dat gevoel had ik al als kind. Zelfs als mensen zeiden zou je niet beter iets anders doen, voelde ik al aan, nee, ik wil dit. En dus heb ik bepaalde keuzes gemaakt, die misschien niet de juiste waren of leken. Maar als ik die niet gemaakt had, zou ik nu niet doen wat ik nu doe.’
‘Het is zo jammer dat zoveel mensen niet doen wat ze echt willen. Omdat ze bijvoorbeeld denken dat het not done is om als meisje componist te worden, want dat zijn allemaal mannen. Terwijl ik denk: ga toch voor wat je echt wil, alleen dat. En dus heb ik een goedbetaalde job opgegeven om meer te kunnen componeren. Ik heb een tijdje zwarte sneeuw gezien, maar uiteindelijk ben ik nu veel gelukkiger.’
‘Maar om te doen wat je echt wil, moet je een soort van fundamenteel vertrouwen hebben. Daar staat Maankind voor. Haar vertrouwen is eindeloos, ze is er rotsvast van overtuigd dat het uiteindelijk goed komt. Ik denk niet dat je creatief kan zijn als je dat vertrouwen niet hebt en krijgt.

Gelukkig heb ik dat meegekregen van thuis; mijn mama is beeldend kunstenaar en ze zei: doe maar, zie maar. En kijk.’

—
DE AUTEUR: enige zoon van een Duitse surrealistische schilder wiens werk door de nazi’s verboden werd. Dook tijdens WOII zelf onder om aan de dienstplicht te ontsnappen en ging bij het verzet. Wilde eigenlijk toneelschrijver worden, maar werd na allerlei baantjes uiteindelijk auteur.
HET BOEK: een kinderboek dat er geen is, een typisch Ende-verhaal  ‘voor het kind in elk van ons’: held redt sprookjeswereld, om die nadien weer ten gronde te richten in zijn zoektocht naar zichzelf.
VERSCHENEN IN: 1979
MICHAEL ENDE, Het Oneindige Verhaal – Piramide Amsterdam/Antwerpen, 391 p.’s, 17,50€

Thomas Mann, James Joyce en Marcel Proust hebben hun plaats in de literaire hemel al veroverd. Elke week vraagt DSL aan een overtuigde lezer wie een plek naast hen verdient. Annelies Van Parys is componiste. Morgen gaat in Brugge haar arrangement van Debussy’s Pélleas & Mélisande in première, met teksten van Maurice Maeterlinck, op 12 mei stelt ze op het Festival van Vlaanderen in Kortrijk eigen werk voor.