Euforie op de racefiets – Christiaan Weijts

DSL – 18/01/2013 ‘Schrijven en fietsen zijn voor mij altijd verbonden geweest; al op de middelbare school kreeg ik mijn beste invallen op de twintig minuten lange fietstocht naar school. En ook voor mijn columns voor de universiteitskrant ontstond het idee vaak op de fiets.’
‘Ik fiets ook altijd met een iPod waar alleen maar Bachs  Wohltemperierte Klavier  op staat, en dat heb ik dan altijd hard aanstaan. Ik denk dat het zo goed werkt omdat het polyfone muziek is, die je brein op allerlei manieren tegelijk bezighoudt; er lopen 4, 5, 6 melodielijnen door elkaar heen, en door het fietsen ben je ook al fysiek bezig. Dus eigenlijk word je op alle fronten tegelijk aangezet, terwijl het toch heel ontspannen voelt  en je kan genieten van de wind op je huid en de warmte van de zon.’

WOEST EN LEDIG
‘Wandelen zou ook kunnen, maar op een of andere manier vind ik het landschap dan te langzaam gaan. Als je fietst zie je het landschap nog wel, het vervaagt niet helemaal zoals in een auto, alleen de details verdwijnen; dat geeft je echt het gevoel dat je vrij bent.’
‘Wat ook helpt is, zijn die lege boerenlandschappen hier of de zee. Misschien is die leegte ook wel essentieel. Alsof alles nog gebouwd kan worden, je de dingen from scratch kan opbouwen. In zulke landschappen waar niet veel in gebeurt, kan je rustig voluit fantaseren. ‘Woest en ledig is het landschap’ – alsof je in een lege wereld rondstapt.’

ZELFHELEND BETON
‘Soms zijn het heel concrete dingen, die een idee triggeren. Ik woon in Den Haag, vlakbij de zee en de duinen; er loopt hier een fantastisch fietspad langs de kust. Mijn nieuwe roman Euforie die in het najaar verschijnt, gaat over een architect. Ik wilde hem iets nieuws laten doen dat met de natuur te maken heeft, maar ik wist niet precies wat. En toen spoten ze hier voor de kust een kunstmatig eiland op, echt waanzinnig eigenlijk, en die vorm fascineerde me enorm. Daar ben ik me in gaan verdiepen, en toen bleek dat ze dat eiland daar hebben gemaakt om op een natuurlijke manier zand naar de kust te brengen en de duinen te versterken, een systeem dat ze hebben afgekeken van de natuur zelf,  van de Waddeneilanden. Dat bracht me erbij dat mijn architect ook iets moest ontwikkelen waarbij de natuur zichzelf herstelt: in zijn geval werd dat zelfhelend beton.’
‘Vaak weet je ook niet wat in het leven zinvol gaat zijn en wat niet; soms heb je allerlei fragmenten die nergens in passen en waarvan je denkt dat ze waardeloos zijn, en plots klikken ze in elkaar en worden ze bruikbaar, als een cijferslot dat openspringt. Steve Jobs, de Apple-man, heeft in een lezing ooit verteld dat hij iets moest gaan studeren gewoon omdat hij uitgeloot was, en toen lettertypes is gaan bestuderen; dat leek toen zinloos, maar is hem jaren later bij het ontwikkelen van de Mac erg goed van pas gekomen. Zo gebeurt het mij ook wel eens dat ik voor iets journalistieks ergens langs moet waar ik niet echt warm voor loop, maar wat daarna heel bruikbaar blijkt voor een boek.’

 

LIGBAD
‘Het fietsen doet je gewoon op een andere manier nadenken.  Het mechanisme is eenvoudig: als ergens midden in zit en je komt niet verder, heeft het geen zin om te blijven doormodderen, dan moet je even totaal iets anders gaan doen.’
‘Technisch schijnt het zo te zijn dat je dan een ander deel van je hersenen gebruikt – door de combinatie van fysieke inspanning en mentale ontspanning laat je de vraag los, en ga je vrij associëren. Hoe dat precies zit weet ik niet, maar feit is dat het voor mij heel goed werkt om op mijn racefiets te stappen en een eind te rijden zonder aan het probleem te denken. Gewoon hard doortrappen om je hoofd leeg te krijgen. Dan komt het vanzelf.’
‘Het is een beetje zoals met dieren kijken in het bos: om bepaalde dieren te zien, moet je soms juist de andere kant opkijken, dan pas komen ze. Zo gaat het ook met ideeën. Een staat van alerte ontspanning, zo zou je het kunnen noemen, ook al klinkt dat als een gekke paradox. Je moet tegelijk ontspannen en geconcentreerd zijn, want je weet dat de ideeën alleen komen als je er niet te krampachtig naar op zoek gaat, dus je moet doen alsof je niet op zoek bent, maar toch alert blijven voor het geval er iets gebeurt. Vergelijk het met een molen in jezelf die je wil laten draaien, maar je weet niet uit welke richting de wind waait, dus je moet het een beetje uitproberen. Zoiets als wat zen monniken proberen te bereiken met hun meditatieve training. Natuurlijk gaat het maar zelden helemaal goed, maar dat is wel het streven.’
‘Want als je het idee doelbewust probeert te pakken, dan lukt het niet, zoals je ook geen water kunt grijpen. Achter je computer blijven zitten als je vast zit, is eigenlijk een poging om water te grijpen. Fietsen is het openstellen van je hand, weg van dat papier en dat dwingende scherm; eigenlijk geef je jezelf een soort van vrije tijd. Even niks doen. En dan komt het, net zoals het eureka van Archimedes in het bad. Eigenlijk is mijn fiets mijn ligbad.’

PAPIERSCHRIJVER
‘De oplossing, of het fragment ervan dat je vindt, is misschien niet altijd het definitieve antwoord, maar meestal is het wel iets dat je helpt. En zelfs al is het iets dat je toch niet echt gaat gebruiken,  vaak moet je er dan toch even doorheen schrijven, jezelf dwingen verder te schrijven. Ook al weet je dat die drie, vier, misschien wel vijf pagina’s later weer weg gaat gooien. Want die vijf pagina’s zijn wel nodig om het proces weer op gang te krijgen.’
‘Ik ben een papierschrijver, ja. Ik kijk wel eens jaloers naar mensen die alles van tevoren helemaal bedenken en schema’s en plannen hebben, maar dat lukt mij niet. Bij mij moet het tijdens tot schrijven tot stand komen. Volgens mij kan je dat ook zien aan boeken, of ze zo geschreven zijn. Als een boek al schrijvend tot stand komt, zie je als lezer gaandeweg de ideeën ontstaan; je wordt meegenomen in het denkproces van de schrijver en zoekt samen een richting. Dat voelt heel anders dan een boek waarbij de schrijver zijn ideeën al klaar heeft en die dan uitstrooit. In zo’n boek word je ergens naartoe gemanipuleerd, terwijl de schrijver al weet wat de bestemming wordt; hij weet al wat het wordt en jij bent een marionettenpop in zijn hand. Dat vind ik een pak minder spannend.’

Het stuk zoals het verschenen is, kan je hier nalezen.