LANG – open brief aan Joël De Ceulaer #DeMorgen #opinie
15/03/2018, De Morgen Online –
Beste Joël,
Ik twijfel niet aan je verstandelijke vermogens, zoals je deze week op Twitter veronderstelde, toen ik mijn bedenkingen uitte bij je geplande interview met Schild & Vrienden kopstuk Dries Van Langenhove. Integendeel. Het is net omdat ik dat niet doe, dat ik je stuk met stijgende verbazing las. Want je bent erin getrapt, Joël. Met open ogen.
Nochtans zou je beter moeten weten; je las Ico Maly’s boek over Nieuw Rechts, waarin de mediastrategieën van alt-right uitgebreid gesproken worden. Geen groter triomf voor hen dan toegang tot de reguliere media, waardoor ze als marginale groep niet alleen wezenlijk aan geloofwaardigheid winnen, maar er ook in slagen hun extremistische gedachtegoed binnen te brengen in de publieke ruimte. White Lives Matter bijvoorbeeld: je laat Van Langenhove dat afdoen als een onschuldige slogan, “want wij blanke Vlamingen doen er toch toe?”, zonder hem te confronteren met het feit dat die slogan haar oorsprong vindt bij de radicale White Nationalists van Richard Spencer en de neonazi’s van de Amerikaanse blanke burgerrechtenbeweging die in Charlottesville hun opwachting maakten. Schild & Vrienden mag het positioneren als een onschuldige bumpersticker, net zoals Van Langenhove tot twee keer toe het viswinkelmopje van De Winter mag herhalen. En met Génération Identitaire zijn er ‘raakvlakken’, meer niet. Dat Van Langenhove volgens verschillende bronnen hun zomeruniversiteit bijwoonde en de blauwe kleur van de Schild & Vrienden uniform-T-shirts rechtstreeks verwijst naar die beweging, die zich evenzeer profileert als “Europese verdedigingsliga in een antiwesterse oorlog” of een “vechtgemeenschap in dienst van een nationale identiteit” hoeft ook niet gezegd; nee, Van Langenhove en zijn vrienden ruimen zwerfvuil op, en zijn verder democratisch ingestelde ethische conservatieven. Geweldloos, dat spreekt. Het mooiste bewijs daarvan is dat ze niet oproepen tot geweld terwijl ze door een cameraploeg van Pano worden gevolgd. Sja. Dat bewijst alleen maar dat die jongens beter beseffen wat het nut van de media is dan de journalisten zelf, vrees ik. Aan mediastrategie wordt in die middens namelijk nogal wat aandacht besteed.
So what, hoor ik je denken. Elk weldenkend mens kijkt daar toch los door? Precies daar, beste Joël, maak je een klein inschattingsfoutje. De milde ironie die je in je stuk legt, en waarmee je probeert Van Langenhove weg te zetten als een onnozele hals, een ouderwetse kwezel en een politiek lichtgewicht, werkt niet meer. Want voor een groot deel van de Vlamingen houdt veel wat hij zegt perfect steek. Bovendien stuurt Van Langenhove tussen de lijnen van je interview door een aantal gecodeerde boodschappen uit naar een ander publiek; terwijl hij de onschuldige speelt, linkt hij zich begrippen en memes die de gemiddelde/gematigde lezer ontgaan aan de Amerikaanse antifa, alt-right en de pan-Europese beweging van Génération Identitaire. Tegelijkertijd flirt hij met Baudet, en biedt hij ondersteuning aan Francken, wiens extremistische achterban nu ook weer weet waar diens sympathieën liggen. Dat kamervoorzitter Siegfried Bracke het interview op Twitter een mustread noemde, gaf ook de N-Va de kans er een graantje van mee te pikken; een kunstje dat ze wellicht geleerd hebben van Trump, die in volle verkiezingsstrijd een 4Chan-meme van Trump als extreemrechtse Pepe The Frog retweette. Trump had niets gezegd, net zoals Bracke niets expliciet goedkeurde, maar voor de achterban was de boodschap duidelijk: hij is één van hen. Ook Maarten Boudry was er als de kippen bij om zich te linken, al deed hij het wat verstandiger: in één tweet liet hij weten Van Langenhove het voordeel van de twijfel te gunnen, maar nam hij afstand van de beweging door een foto met Hitlergroet te posten. Lees: we delen hetzelfde gedachtegoed, maar niet de vorm, dus wie gematigder is, kan bij mij terecht. Het is tenslotte Boudry die als “onverdacht columnist” de begrippen Gutmensch en snowflakes lanceerde in Vlaanderen. Check daar maar eens de oorsprong van.
Dat alles, Joël, speelde zich vlak onder je neus af, en je zag het niet. Hoe kan dat nu? Misschien moet ik het niet alleen aan jou vragen, maar aan de gehele Vlaamse pers, want ze allemaal in hetzelfde bedje ziek: in De Standaard laat Filip Rogiers, nochtans ook een verstandig man, Gerolf Annemans commentator spelen bij het bezoek van alt-right-ideoloog Steve Bannon op het FN-congres in Rijsel. Vind jij dat nog normaal? Zo bekeken is het op de cover plaatsen van een glimlachende Dries Van Langenhove gewoon de volgende stap in een proces van collectieve blindheid dat de grenzen steeds verder verlegt. Het begon met de gratis verkiezingscampagne voor Bart De Wever in De Slimste Mens, die zich nadien via zijn dieet naar in partijprogramma uitstrekte over alle kranten. Ze maakte van het marginale vriendenclubje met 6% stemmen dat de N-Va toen was de grootste machtspartij van het land, iets wat hen er overigens niet van weerhoudt nog steeds de underdog te spelen. De Wever praat nauwelijks met de reguliere media omdat ze hem onrechtvaardig zouden behandelen, en uit dankbaarheid nodigt de VRT hem uit in Winteruur bij Wim Helsen, voor een gezellig kritiekloos gesprek. Met De Standaard praat hij evenmin, maar zijn rechterhand Liesbeth Homans mag zich pagina`s lang profileren in de zomerreeks Villa Hellebosch. En wat met de glorificatie van Theo Francken, die zichzelf o.a. op basis van zijn aantal Twittervolgers tot populairste politicus van het land en “vertolker van de stem van de Vlaming” verklaarde, terwijl volgens Twitter audits slechts 39% van zijn volgers echt is, en de rest bots, spammers of egg-accounts zijn? Toch namen de media dit epitheton zo gretig over dat ook die 1 miljoen stemmen ongetwijfeld een self- fulfilling prophecy worden. Maarten Boudry onderbouwt hun discours week na week, en de electorale thema ́s waarop zij zich profileren, zoals binnenlandse veiligheid, zijn elke dag een headline waard. Want daarmee verkoop je kranten. Dat de terreurdreiging een luchtbel was, die enkel in stand werd gehouden om electorale redenen, deed er niet toe. Sociale thema’s zijn geen clickbait. Liever een stuk over vrouwenbesnijdenissen, waarop Zuhal Demir zich kan profileren. Alsof een partij die onbeschroomd Soedanezen de dood instuurt werkelijk bezorgd is om de clitoris van de zwarte vrouw. Behalve natuurlijk als die kan worden ingezet om het imago te versterken van de moslim als primitieve wilde die de Verlichtingswaarden bedreigt; dan zijn mensenrechten plots nuttig. Van Langenhove haakt daar trouwens handig op in, door in één zin de hoofddoek met vrouwenbesnijdenis te verbinden, alsof elk Turks, Marokkaans of zelfs Afrikaans meisje in België het risico loopt haar clitoris te verliezen, en ook dat, Joël, stel je niet in vraag. Het is maar een voorbeeld van hoe de media ertoe bijdragen rechtse memes te helpen inslijten. Ook massamigratie is een begrip waarvan we het bestaan zonder meer aannemen, net als de vooraanname dat de Europese cultuur bedreigd is. Uitspraken die vroeger enkel in de achterkamers van het Vlaams Belang weerklonken zijn intussen zo salonfähig dat het streamers zijn, waarbij geen vraagtekens meer moeten worden geplaatst. Want het aanzuigeffect bestaat, white lives matter, en het moet maar eens afgelopen zijn met het schuldgevoel dat op de blanke burger wordt gelegd. Toch?
The Guardian publiceerde onlangs de conclusies van een debat tussen een groep historici, gespecialiseerd in Amerikaans racisme, en een groep journalisten, gespecialiseerd in berichtgeving over alt-right. Uit hun conclusies blijkt dat de klassieke media de White Power bewegingen door hun verslaggeving systematisch een duwtje in de rug geven. Een kritisch stuk uit de jaren ‘20, bedoeld om de Ku Klux Klan te ontmaskeren, bezorgde hen duizenden nieuwe aanhangers. Precies hetzelfde gebeurde met de neonazi’s van Charlottesville. Dus al had je Schild & Vrienden ontmaskerd als een extreemrechtse beweging, wat je niet deed, dan nog had je hen een dienst bewezen. O, en terzijde: sinds wanneer kenmerkt extreemrechts zich alleen door het gebruik van geweld? Is verbaal antisemitisme of racisme niet extreemrechts? The Guardian concludeert dat vooral mannelijke, blanke journalisten in de val blijven trappen. Omdat ze denken dat ze hun tegenstanders makkelijk kunnen ontmaskeren. Of belachelijk maken. Wat ze niet beseffen, is dat de ironie die ze daarvoor gebruiken een gemeenschappelijk maatschappelijk draagvlak vereist dat niet langer bestaat. Van Langenhove bereikte met zijn boodschap wel degelijk een publiek. Een publiek van misnoegde blanken die bang zijn dat hun kinderen het minder goed gaan hebben dan zijzelf, en dat in slogans als White Lives Matter geen waarschuwing leest, maar een oprecht antwoord op hun diepste angst. Na elke verkiezingsronde vraagt de media zich af waarom rechts zoveel stemmen haalt. Om vervolgens vast te stellen dat de centrumpartijen niet voelen wat er leeft. Zelfreflectie over hun eigen rol? Nooit.
De experts formuleren in The Guardian een aantal richtlijnen voor berichtgeving over alt-right. Want de neiging hen te ridiculiseren is groot, maar deze groepen specialiseren zich precies in het recupereren van die ironie. Verslaggevers moeten vertrekken uit een defensieve mindset, en ervan uitgaan dat hun interviewees liegen en bedriegen. Dat ze tussen de lijnen spreken, in een andere taal. En dat een breder historisch kader en schets van de extremistische context nodig is. Een bewustzijn van de banden tussen de extremistische randgroepjes en het alledaagse racisme. En een bewustzijn van hoezeer berichtgeving het bereik van hun boodschap kan versterken. Zullen we je stuk eens herbekijken in dit licht? Telde je de leugens al, waarmee je Van Langenhove laat wegkomen in dat interview? Je moest wel, hij zette je al vast in zijn eerste antwoord, waarin hij zei dat altijd rechts altijd kritischer geïnterviewd wordt als links; daar had je al verloren.
Je bent erin getrapt, Joël. 20 linkse bobo’s hebben eens goed gelachen met dat knulletje, honderd lezers hebben geërgerd verder gebladerd omdat ze de onzin van die ‘halvegare’ niet willen lezen, maar veel meer Vlamingen hebben zijn woordgebruik herkend, dat hen door Theo “massamigratie” Francken en Maarten “Gutmensch” Boudry is aangeleerd, en gedacht: die jongen heeft een punt. Als hij loodgieter kan worden, kunnen die luie migranten dat ook. Zwerfvuil is vies en hoofddoeken zijn een symbool van onderdrukking. Transgenders zijn freaks. En nu je het zegt: White lives matter. Je bent erin getrapt op precies dezelfde manier waarop ‘old school’ politici erin trappen, elke verkiezingsronde opnieuw. Door mee te stappen in de logica en de thema’s van rechts. En vooral door te vertrekken van de naïeve vooraanname dat alleen dommeriken hen geloven, en alleen White Trash zich tot hun ideeën aangetrokken voelt. Hun ideeën, Joël, resoneren bij 40% van de Vlamingen. Kortom: uit hetzelfde misplaatste superioriteitsgevoel.
Of vergis ik me, en schreef je het stuk uit democratische overwegingen? In naam van de vrijheid van meningsuiting? (Vreemd genoeg hoor ik Boudry nu niet toeteren dat de linkse snowflakes de democratie uitverkopen en de Verlichtingswaarden vergooien door radicale elementen een stem in het debat te geven.) Denk je dat het feit dat je hen een ‘vrij podium’ geeft zal verhinderen dat ze scoren als underdog? Of dat ze je dankbaar zullen zijn, en er vanaf nu een eerlijk intellectueel debat zal ontstaan? Kom op. Kijk naar De Wever, of naar Trump. Het wegzetten van de media als leugenachtige vijand is een essentieel deel van hun succes.
Ik vraag het je zeer gemeend, Joël: waarom deed je dat interview? Geloofde je oprecht iets te kunnen blootleggen? Of wou je gewoon aan antidemocraten bewijzen dat je een democraat bent? Dacht je een krant meer te verkopen? Of wou je de wereld laten zien dat je het durft, want dat niemand jou zegt wie je wel en niet mag interviewen? Nou, flink gedaan, maar tegen welke prijs? Ik voorspel je: het is niet Van Langenhove die binnen twintig jaar spijt gaat krijgen van dit interview. Het zijn wij allen. Als Europa straks veranderd is in een gesegregeerde, totalitaire politiestaat, wat even ‘ondenkbaar’ is als het feit dat Trump de verkiezingen zou winnen, denk dan nog eens terug aan dit interview. Want Schild & Vrienden, dat is toch om te lachen?
Warme groet,
Gaea
Het ingekorte stuk dat in print is verschenen kan je hier nalezen.