Mira over “Het pantheon der vergeten dingen” van Elias Canetti

DSL – 03/06/2011 – Het Laatste Oordeel

(c) Wouter Van Vooren

 

‘Al mijn boeken zitten in dozen in afwachting van een nieuwe kast, maar toen ik op schrijfretraite vertrok heb ik die allemaal doorzocht omdat ik per se dit boekje van Elias Canetti mee wou nemen. Ik sleur het echt overal mee: onlangs speelde ik in het voorprogramma van Luka Bloom, hij zag het liggen en zei: ‘Het pantheon der vergeten dingen?’ Wat mooi! Dat wil ik lezen.’ Precies daarom heb ik het ooit zelf gekocht. Puur op titel.’

‘Ik las het voor het eerst toen ik net twintig was en alleen op reis, in Griekenland. Een Amerikaanse backpacker zei: ‘Wie leest nu zoiets, zo’n oude man!’ Ik kon niet uitleggen waarom, ik wist nauwelijks wie Canetti was, en even vroeg ik me af of ik daar niet met de nieuwste roman van de hipste schrijver moest zitten, maar stiekem vond ik het ook leuk, dat ik blijkbaar anders was.’

‘Dit boek breekt je hoofd open, alleen al door de vorm. Het springt van de hak op de tak en daagt je uit om buiten de lijst te denken. De mensheid kan dat wel kan gebruiken, denkers die hun gedachten op papier zetten zonder zich aan een voorgeschreven format te houden omdat dat goed verkoopt. Dit boek dwingt me om alert te blijven en het kuddegedrag in mezelf te bedwingen.’

LITERAIRE POST-ITS

‘Al op pagina één had ik door dat het mijn petje wat te boven ging, maar van Alain de Botton heb ik geleerd dat je grote literatuur moet lezen zoals je naar abstracte kunst kijkt. Je moet het over je laten komen, en je niet laten frustreren door wat je niet begrijpt. Dat kan altijd later nog. En gelukkig wisselt Canetti de intellectuele stukjes af met oneliners die wel direct binnenkomen, of zinnen die zo helder zijn dat ik ze op mijn twintigste wel helemaal snapte. Neem nu deze: ‘Een vette termietenkoningin als huisdier.’ Dat staat daar dan ineens, zo los. Dat is toch zalig? Die man heeft dat gewoon bedacht en opgeschreven, is dat niet kwijtgeraakt in het boek waar hij aan bezig was en heeft op een gegeven moment al die gedachten gebundeld. Dat herken ik. Ik schrijf ook alles op, elke ‘goeie zin’, en probeer die dan tevergeefs in een nummer te wringen. Misschien heb ik ooit ook wel het narcisme om al die dingen te bundelen.’

(c) Wouter Van Vooren

‘Canetti schrijft ook over hoe hij denkt en schrijft. Dat vind ik super, als schrijvers je laten binnenkijken in hun werkkamer. Daarom lees ik graag autobiografieën van singer-songwriters. Dat troost mij, als maker. Zelf vind ik liedjes schrijven vaak hard werken. Die eerste inspiratie-spark is een vuurwerklontje dat aangestoken wordt en ontploft, maar de rest is afzien. Soms maak ik wel vijftig versies van een nummer, voor ik het aan iemand laat horen.’

‘Zeg niet dat iets te laat komt, je kunt niet weten of je niet nog dertig jaar hebt om een nieuw leven te beginnen. Zeg niet dat iets te vroeg komt, je kunt niet weten of je niet binnen een maand aan je eind bent.’ Die zin heeft mijn leven veranderd heeft. Volgens mij heeft elke maker dat gevoel, dat hij tegelijk te snel en te traag gaat. Als ik mijn eigen cd’s herbeluister, hoor ik constant dingen die ik nu anders zou doen. Dan denk ik, ik had langer moeten wachten. Dankzij dit boek denk ik nu: forget it. Als ik morgen doodval, heb ik toch iets gemaakt waar ik trots op ben. Wat een bevrijding!’

PUBERAAL

‘Dit is ook het enige boek waarin ik niet heb weggegomd wat ik er ooit in heb onderlijnd, al vind ik veel notities nu hoogst puberaal. Ik was ook een enorme strever, ik wou echt alles begrijpen, zocht elk woord op dat ik niet kende. Want op Studio Herman Teirlinck kregen we alleen praktijklessen, en ik wilde ook wat papieren kennis vergaren, dat kwam ik daar echt te kort. Lezen was voor mij studeren.’

‘Canetti maakt in dit boek ook een heel intuïtieve analyse van de Engelse taal. ‘A friend of mine’ vindt hij bijvoorbeeld een ongelofelijk voze uitdrukking, omdat het klinkt alsof je die mens zijn naam niet wil zeggen, omdat je hem niet wilt delen. Een heel bezitterige uitdrukking, noemt hij het. Van zo’n gedachten kan ik nu echt genieten. Op mijn twintigste las ik daar compleet over, toen was ik nog een heel egocentrische lezer. Toen dacht ik alleen maar: ‘wat hiervan gaat over mij en waar kan ik nu iets mee, want ik heb liefdesverdriet, en mijn hart doet zeer.’ 

DE AUTEUR:Bulgaars-Zwitserse Brit die vooral bekend is als auteur van de filosofische klepper ‘Massa en Macht’ – of als Nobelprijswinnaar
HET BOEK: een van de vier ‘aantekenboeken’ die Canetti samenstelde. Een samenraapsel van stukken verhaal, anekdotes en messcherpe aforismen.
VERSCHENEN IN: 1995
ELIAS CANETTI, Het pantheon der vergeten dingen. Privé-domein–De Arbeiderspers, 173  blz., 16,75€

Thomas Mann, James Joyce en Marcel Proust hebben hun plaats in de literaire hemel al veroverd. Elke week vraagt DSL aan een overtuigde lezer wie een plek naast hen verdient. Mira vulde al twee cd’s met verleidelijke pop, maakt on the side theatermuziek en is druk bezig aan een derde plaat.