Manifest voor een nieuw elitarisme #rektoverso

Omdat ik vond dat het de hoogste tijd was dat iemand nog eens een #manifest schreef, lanceer ik bij dezen met de glimlach #HetNieuweElitarisme. Lezen kan in rekto:verso nummer 76, niet toevallig mijn geboortejaar. En op 5 juli debatteer ik erover met Bent Van Looy in de Brusselse Beursschouwburg – Thx to #uppercut – De Morgen

MANIFEST voor een
NIEUW ELITARISME

Onze tijd is ziek. De tijdsgeest heeft van woorden als intellectueel, elitair en kunst scheldwoorden gemaakt. In naam van de toegankelijkheid kortwieken we de kunst. Maar wie zich tegen de kunst keert, doet dat nooit in het belang van het publiek. Wie zich tegen de kunst keert, probeert te voorkomen dat zijn volk zich ontwikkelt.

LITERATUUR IS KUNST — De schrijver is een kunstenaar. Geen entertainer. Wie dat vergeten is: schrijf 100x, zonder copy-paste te gebruiken: DE SCHRIJVER IS EEN KUNSTENAAR. Verlaat vervolgens uw kantoor, ga lunchen in uw favoriete koffiebar, vervoeg uw FB-fans in hun virtuele wereld en keer niet meer terug. KUNST DIE EEN PUBLIEK ZOEKT, IS GEEN KUNST — Kunst moet over de wereld spreken, niet tegen de wereld. Kunst spreekt tegen morgen over vandaag. Wat zich enkel richt tot het publiek van nu, is geen kunst, maar commercie. KUNST, GEMAAKT VOOR EEN GROOT PUBLIEK, IS GESUIKERDE FASTFOOD. Toegankelijke kunst maakt ons verslaafd aan junkfood die ons denken doodt, tot we niets anders meer lusten. KUNST WEERSPIEGELT DE COMPLEXITEIT VAN DE WERELD — Kunst kan niet eenvoudig zijn omdat eenvoudige antwoorden niet bestaan. KUNST DIE ZICH IN ÉÉN OOGOPSLAG LAAT LEZEN, IS GEEN KUNST, MAAR ANTI-KUNST, BEDOELD OM ONS DENKEN UIT TE HOLLEN. Kunst die zich naar de massa buigt, onderdrukt de massa en lacht ze uit. Toegankelijke kunst voedt dogmatisme, ideologische radicalisering en populisme. COMPLEXE KUNST LEERT ONS OM TE GAAN MET WAT WE NIET BEGRIJPEN. Ze schuwt geen tegenspraak, tegenstellingen of inconsequenties. De wereld is niet consequent. Het leven is niet eenduidig. De frustratietolerantie die kunst ons aankweekt, is het enige medicijn tegen het populisme. Literatuur wapent ons tegen ideologische leugens. KUNST KAN DE WERELD REDDEN. COMPLEXITEIT KAN ENKEL BEGREPEN WORDEN DOOR EEN ELITE — De grootste gemene deler is altijd een lager getal dan het hoogste in de reeks. DEMOCRATISEREN IS NIVELLEREN. Kunst tast de grenzen af. De grenzen liggen nooit in het middelpunt van de cirkel. MIDDELMATIGHEID IS NOOIT KUNST. Elitair betekent: van het hoogste niveau. Waarom genoegen nemen met minder?

Democratie betekent niet dat uw onwetendheid even waardevol is als mijn kennis (weet u wie dat zei?). Zonder elite is het volk een stuurloze, amorfe massa, een reusachtige kwal die uitdijt zonder richting en zonder impact. Niet omdat de elite boven het volk staat en het volk aanstuurt, maar omdat ze een baken is. Een punt aan de horizon. Iets om naar te streven en naar te verlangen. Daarom, precies daarom, is het tijd voor een nieuw elitarisme. Een grote beweging die ons allen optilt. Want de elite, dat zijn wij. U en ik. En alle anderen.

NIET ALLE HERMETISCHE KUNST IS HERMETISCH

IEDEREEN KAN DEEL UITMAKEN VAN DE ELITE — Moeilijke kunst bestaat niet. Er bestaat alleen een publiek dat de taal van de kunst niet spreekt, en niet de moeite wil nemen ze te leren. KUNST VRAAGT INSPANNING. De verantwoordelijkheid tot begrijpen ligt bij het publiek, niet bij de kunstenaar. Als we evenveel tijd zouden investeren in het ontwikkelen van onze hersenen als in het stroomlijnen van ons lichaam, zou de cultuur bloeien als nooit tevoren.

De elite is de wil. De drang van de mens zichzelf te overstijgen. En een beter mens te worden. Als iedereen naar iets beters streeft, maken we vooruitgang. Samen. Tot we, in de ideale wereld, kunnen zeggen: de elite, dat is het volk.

KUNST MOET INTERTEKSTUEEL ZIJN — Kunst die refereert aan de canon is niet hermetisch, maar een sleutel. Een deur die nieuwe deuren opent. Een boek dat doodloopt in zichzelf is een doodlopende straat. De toekomst ontstaat altijd uit de geschiedenis. LITERATUUR DIE ZICH NIET VERHOUDT TOT DE CANON IS GEEN KUNST. Bezing het verleden. Haat het. Reken ermee af. Schrijf het kapot. Vind het opnieuw uit. Herstel het in ere. Dialogeer ermee. Vervorm het. Verfijn het. Verbrand het. Ontken het. Maar ken het. WIE KUNST WIL MAKEN HEEFT DE PLICHT ZICH TE ONTWIKKELEN. Wie dat niet gelooft, moet geen boek ‘doen’, maar in de politiek gaan. Die beschaving is al dood.

WAT HERMETISCH IS, HEEFT HET RECHT DAT TE ZIJN

KUNST MOET NIET BEGREPEN WORDEN — Elitaire kunst is een vorm van fundamenteel onderzoek. Fundamenteel onderzoek streeft geen toepassing na, maar kennis omwille van de kennis. Ook kunst heeft recht op fundamenteel onderzoek, op kunst om de kunst. Literatuur is fundamenteel onderzoek naar de grenzen van het zegbare. De elementaire deeltjes van de taal. Leesvoer is toegepaste kunst. Leesvoer verhoudt zich tot literatuur zoals de microgolfoven tot de wetten van Maxwell. Kunst bestaat niet bij de gratie van de toeschouwer. Kunst bestaat autonoom. KUNST HEEFT HET RECHT TE FALEN. Uit de as van gefaalde experimenten verrijzen nieuwe stromingen. Zonder mislukte kunst is er geen vooruitgang. AVANT-GARDE IS NOOIT PUBLIEKSVRIENDELIJK — Onze tijd is dol op wat gedurfd lijkt, maar het niet is: Brave excentriciteit. Begrijpelijk intellectualisme. Vorm zonder inhoud. MAINSTREAM EDGINESS IS DE DOOD VAN DE AVANT-GARDE. Het maakt wat rebels is salonfähig nog voor het tegendraads was. Avant-garde kunst die goed onthaald wordt, is artistiek dood. Behagen is onvrij zijn. ELITAIRE KUNST MOET VERNIEUWING OF PERFECTIE NASTREVEN­ — Creatie is een vorm van procreatie. Wat zich voortplant, ontwikkelt zich. KUNST TILT ONS UIT BOVEN ONS MENSELIJK TEKORT. HET IS EEN SPIEGEL DIE VERHEFT. Kunst kan niet bevestigen. Herkenbaarheid is herhaling. Herhaling is stilstand. Stilstand is dood. Kunst moet radicaal zijn, want wat niet radicaal is, is middelmatig en middelmatigheid is nooit kunst. Radicaliteit vergt moed. Inspanning. Waanzin. KUNST TOONT ONS HET VISIOEN DAT DE MEESTE GELOVIGEN NOOIT ZIEN — De moderne kunstenaar is een makelaar in waanzin, die ons meeneemt voorbij de grenzen van onze eigen verbeelding en ons een blik gunt in de duizelingwekkende diepte van verlangens die we zelf nooit zouden aandurven (weet u wie dat zei?). Wie zich zover buiten het normale waagt, reist veelal alleen. DE KUNSTENAAR IS EEN LONE WOLF. Wie applaus wil, heeft geen echte roeping. Wie geen roeping heeft, is geen kunstenaar. WAT VERKOOPT, IS VERDACHT —De literatuur is de meeste kwetsbare van alle kunsten, omdat zij geen maakloon kent. Eén koper volstaat niet. De schrijver is rechtstreeks afhankelijk van het lezersbereik van zijn boek. Dit model dwingt de auteur het midden op te zoeken, net zoals politici kiezers zoeken. GEEN KUNST ZO VERMARKT ALS DE LITERATUUR. Geen kunstvorm zo bedreigd als de literatuur. De schrijver is een kunstenaar. Geen entertainer. Wie dat vergeten is: schrijf 100x, zonder copy-paste te gebruiken: DE SCHRIJVER IS EEN KUNSTENAAR.