Vrouwen, seks en cinema

‘Expliciete, ranzige, abnormale seks.’ De vrijscènes in La vie d’Adèle doen stof opwaaien. Maar dat is het beste wat de film kon overkomen. Niets zo goed als het label porno om een hoop volk naar de zaal te lokken dat anders nooit zou komen kijken. Om daar te ontdekken dat heteroseks en lesbische seks niet zo verschillend zijn.Hoe kan tien minuten geflikflooi anno 2013 nog zoveel heibel veroorzaken? Ah, het is seks tussen twee vrouwen. Dat verklaart alles. De relatie tussen holebiseks en het grote scherm is altijd al moeilijk geweest.

De meeste films met een homothema houden zich aan een visueel Don’t ask, don’t tell-beleid: holebikoppels zullen wel seks hebben met elkaar, maar wie het grote publiek wil bereiken, kan dat beter suggereren dan tonen. Zeker als het twee mannen betreft.
Ik ken nogal wat intelligente, breeddenkende heteromannen die met geen stokken naar Brokeback Mountain te krijgen waren uit een vreemde vrees dat alleen al kijken naar intimiteit tussen mannen hun mannelijkheid zou aantasten. En ik heb zelden zoveel mannen de zaal zien uitlopen als tijdens de schandaalfilm Shortbus: niets aan de hand tijdens de heteroseks, groot enthousiasme bij de masturbatiescène, maar bij de eerste vrijscène tussen James en Jamie, hup, naar de nooduitgang.

Desert Hearts

Lesbische seks gehoorzaamt aan andere wetten. Twee vrouwen, dat passeert. Omdat het niet echt als seks wordt aanzien – of zoals een verbaasde man in de klassieker Desert Hearts het formuleert: ‘How do you get all that action with no equipment?’  Of omdat mannen seks tussen twee vrouwen opwindend vinden. Tenminste, als het er aan toe gaat zoals in hun fantasie, waar lesbische seks voorspel is en zij het hoofdgerecht blijven. Zoals in Basic Instinct, waar Sharon Stone haar liefje vlotjes dumpt voor Michael Douglas.

Conclusie: omdat hetero’s nu eenmaal de mainstreammarkt bepalen, is de weergave van holebiseks in film en op tv onzichtbaar of onrealistisch.

TRISTESSE

In mijn lesbische wonderjaren was het aanbod beperkt tot gedeprimeerde manwijven waar het slecht mee afliep, of grappige maar volstrekt aseksuele comédiennes  (Ellen). Hun seksleven beperkte zich tot pyjamafeestjes, handjes vasthouden tussen de huilbuien, of bizarre SM (Die bitteren Tränen der Petra von Kant, prima film, maar niet iets waar je als 15-jarige iets mee kan in bed). Het alternatief was Bilitis-seks: naaktzwemmen en boomknuffelen. Dan was de vampierenfilm The Hunger nog veelbelovender: seks hebben met Susan Sarandon kan, tenminste als je Catherine Deneuve heet, en bereid bent ervoor te sterven.

Eind jaren 90 waren de basisingrediënten voor lesboseks nog steeds kaarsjes (Kissing Jessica Stein), vingerverf (Better than Chocolate) en rozenblaadjes (Imagine Me and You). Samenhokken met een seriemoordenares was ook nog een optie (Butterfly Kiss), maar dat is (om met Jeanette Winterson te spreken) a heavy way to get some sex, en die seks zelf was dan ook nog eens erg gecompliceerd. Absoluut dieptepunt was She Good Fighter, waarin Dagmar Liekens haar tegenspeelster met zo veel zichtbare tegenzin kuste dat ik het celibaat overwoog. Maar er was verandering op til: in de uistekende maffiatriller Bound (van toen nog de Wachowski-broers, intussen is één van hen van geslacht veranderd) ging sexy kruimeldief Corky stevig van bil met het liefje van de maffiabaas en in High Art introduceerde Lucy haar doodbrave onderbuurvrouw op geloofwaardige wijze in de heroïnechic, en, en passent, in de vrouwenliefde.

REVOLUTIE

Het grote keerpunt kwam er met het onovertroffen Queer as Folk en met TV-reeksen als Tipping the Velvet, The L-Word en het Britse Lip Service. Plots flitste het hele spectrum van de lesbische seksualiteit in haar volle (naakte) glorie over het scherm. (Helaas hing daar een prijskaartje aan: het stereotiepe beeld van de lelijke, ongelukkige lesbienne werd vervangen door een ander, even groot cliché: de bloedmooie, succesvolle designerdyke die én lippenstift én een dildo in haar handtas draagt. Met als gevolg de nieuwe, ongeschreven wet: vrouwen mogen lesbisch zijn, als ze er maar niet zo uitzien.)

Tot mijn verbazing las ik dat L-Word producer Ilene Chaiken de expliciete seksscènes toeschrijft aan het feit dat ‘mannen zich moeten kunnen aftrekken op de show.’ Natuurlijk kan de reeks alleen overleven dankzij dat dubbele publiek, maar ik heb altijd het gevoel gehad dat de makers de overdaad aan (onrealistisch mooie) naakte vrouwen als excuus gebruikten om geloofwaardige en zelfs gedurfde vrijscènes op tv te smokkelen.

PORNO
Maar hoe zit het nu met de seks in Adèle? Zijn die vrijscènes realistisch, of ranzig en abnormaal, zoals de Amerikaanse zedenwaakhond Culture and Media Institute zegt? Het antwoord is eenvoudig. Ze horen bij de film, en de bijna documentaire stijl waarin die is gedraaid. De eetscènes (dat zijn er trouwens veel meer) zijn zo in close-up gefilmd, dat je het recept van de spaghettisaus tussen de tanden van de personages kan aflezen; de vrijscènes zijn even realistisch: geen soundtrack, heel close, luid gehijg en gekreun. Niet opwindend, en absoluut geen porno. Zoals actrice Adèle Exarchopoulos opmerkt: daarvoor is het niet onrealistisch genoeg.

OESTERS
Regisseur Kechiche heeft de vrouwen wel een eigen seksualiteit gegeven die niet onzichtbaar is, niet beperkt blijft tot elkaars haar kammen, niet zelfdestructief is, niet afgestraft wordt (integendeel, hun verlangen overleeft zelfs hun relatie, wat resulteert in een vrijscène die tegelijk extreem pijnlijk en erg sexy is) en niet bedoeld is voor het plezier van mannen. Misschien is dit niet het soort seks dat elke lesbienne leuk vindt (maar welke seks is dat wel), het past wel bij de personages. Eigenlijk is La vie d’ Adèle zelfs nauwelijks een lesbische film, maar eerder een universeel liefdesverhaal (weliswaar tussen twee vrouwen) dat strandt op een verschil in sociale klasse, en tegelijkertijd toch (weliswaar bijna tussen de lijnen) alle stappen van Adèle’s lesbische coming-of-age doorloopt, zodat ook jonge lesbiennes die op zoek zijn naar iets om zich mee te identificeren een (weliswaar summier) antwoord vinden. Precies dat is zijn sterkte. De film maakt maar één grote uitschuiver: de oestervergelijking. Geloof me, lesbische seks lijkt evenveel op oesters als heteroseks op hotdogs. De volgende die met dat beeld komt aanzetten, mag van mij een broodje mosterd neuken.

Het artikel zoals het is verschenen kan je hier nalezen.

(En voor wie tot hier doorlas: wie een heel snel oog heeft, kan in Adèle ook de cameo van een bekende Belgische spotten #nicekiss)